Één jaar Leuvens Klimaatcontract: hoe ver staan de doorbraakprojecten?

Op 23 november 2023 dienden we schouder aan schouder met stad Leuven en meer dan 30 Leuvense partners het eerste Leuvens Klimaatcontract in bij Europa: een actieplan dat uitlegt wat er precies nodig is om Leuven sneller klimaatneutraal te maken. Tientallen concrete doorbraakprojecten zetten dat actieplan om in realiteit. Een financiële strategie zet de krijtlijnen uit voor een heus Leuvens klimaatfonds, dat doorbraakprojecten met financieel rendement wil koppelen aan doorbraakprojecten die goed zijn voor de samenleving, zodat beide kans maken om de nodige investeringen te vinden.

Tientallen Leuvense bedrijven, organisaties, instellingen en officiële instanties gingen engagementen aan om deze doorbraakprojecten uit het Leuvens Klimaatcontract uit te voeren. Nu, een jaar later, maken we een eerste stand van zaken van deze doorbraakprojecten op. We bevroegen daarvoor alle projecteigenaren in juni ’24, en delen hieronder de resultaten. 65 (van in totaal 79 doorbraakprojecten) stuurden een antwoord in.

Ook over het actieplan en het Leuvens Klimaatfonds houden we je graag op de hoogte, via de nieuwsbrief en live op ons halfjaarlijks ledenevent.

‍

In onderstaande percentages wordt enkel rekening gehouden met de 65 respondenten, niet met het totaal aantal bevraagden. De resultaten worden geaggregeerd en anoniem meegedeeld.

‍

Hoe ver staan de doorbraakprojecten?

De respondenten gaven aan op een schaal van 0 (nog niet gestart) tot 10 (volledig uitgevoerd) hoe ver ze staan in hun project. De meeste doorbraakprojecten bevinden zich nog aan het begin van hun traject. Dat is logisch, want we zijn pas een jaar bezig, met blik op 2030.

‍

‍

Als we vragen of de projecten op schema zitten, blijkt dat 43% van de projecten vertraging heeft opgelopen.

‍

‍

Wat staat de doorbraakprojecten dan in de weg?

Vanuit onze werking heeft Leuven 2030 de voorbije jaren al heel wat kennis opgebouwd rond de barrières die de Leuvense klimaatomslag vertragen. We brengen dan ook geregeld bedrijven, organisaties, lokale overheden, universiteiten en hogescholen samen om die uitdagingen samen vast te pakken.

Wanneer we inzoomen op de barrières die de respondenten aangaven via de bevraging, zien we dat deze heel verschillend zijn. Sommige projecten hebben te maken met organisatorische problemen, andere stuiten op financiële hindernissen. Een aantal projecten loopt vertraging op door technische of beleidsmatige uitdagingen, en vier projecteigenaren geven aan dat er sociale drempels moeten worden opgelost.

Niet elke barrière weegt even zwaar: een beleidsprobleem kan veel ingrijpender zijn dan een technisch obstakel, of andersom. Het is dus niet zo dat er één enkele horde de klimaatprojecten in de weg staat. Uit de bevraging blijkt opnieuw dat er geen catch-all oplossing bestaat die voor alle projecten werkt. Toch zien we een paar gemeenschappelijke delers:

Beleidsdrempels

Veel antwoorden wijzen erop dat duidelijke regels en keuzes vanuit de stad en de overheid voor een doorbraak kunnen zorgen. Dit geldt vooral voor projecten die geen directe winst opleveren, maar wel belangrijk zijn voor de samenleving. Zo moeten er bijvoorbeeld knopen worden doorgehakt over de Algemene Bouwverordening Leuven om te voorkomen dat we in de toekomst vastlopen (zogenaamde 'lock-in’s').

Sociale drempels

Projecten die ingrijpen in de openbare ruimte, zoals die rond groene warmte of ontharding, slagen veel beter als buurtbewoners de plannen begrijpen en een stem krijgen in het ontwerp. Maar het bereiken van overeenstemming met de buurt kan ook veel tijd kosten en de voortgang van het project vertragen.

Organisatorische drempels

Samenwerken loont. Als we projecten verbinden, in systemen denken in plaats van in afzonderlijke projecten, en nieuwe samenwerkingen opzetten, worden gewone projecten plots 'doorbraak'projecten, die barrières doorbreken en snel kunnen opschalen. Maar hoe zorgen we ervoor dat we elkaars kennis beter benutten? En hoe brengen we voldoende mensen en middelen samen met dezelfde focus?

Technische drempels

De doorbraakprojecten stuiten ook geregeld op technische barrières. Dat kunnen bouwtechnische issues zijn, bijvoorbeeld bij het renoveren van grote of historische gebouwen; maar ook het vinden van medewerkers met de juiste technische achtergrond, of nog eenvoudiger: het vinden van een locatie die voldoende groot is om het doorbraakproject te vestigen.

Hebben de doorbraakprojecten centen nodig?

60% van de respondenten zoekt nog financiering, vooral voor doorbraakprojecten die werken op mobiliteit en gebouwen. 22% zegt op dit moment geen extra geld nodig te hebben.

Voor 25 doorbraakprojecten zien de projecteigenaren de mogelijkheid om een verdienmodel uit te werken. Voor 26 projecten is dit nog te bepalen, 10 respondenten beantwoorden deze vraag negatief, en op 4 projecten is de vraag niet van toepassing.

Kortom, voor een aantal projecten zien de projecteigenaren wel een business case. Maar als we echt vooruitgang willen boeken, moeten we verder kijken dan alleen financiële winst. Veel projecten leveren juist grote maatschappelijke waarde op, zoals meer jobs, betere gezondheid, het voorkomen van schade door overstromingen of droogte, en steun voor kwetsbare groepen. Waar financiële kansen liggen, moeten we die benutten. Maar daar waar de voordelen niet in euro’s uit te drukken zijn, ligt vaak de grootste winst.

Updates: waar vind je meer info over de doorbraakprojecten?

Je kunt een overzicht van de doorbraakprojecten in het Leuvens Klimaatcontract als magazine downloaden. Een jaar na de start zijn sommige doorbraakprojecten dankzij voortschrijdend inzicht inmiddels wel aangepast, aangevuld of vervangen door andere initiatieven met een nieuwe focus. De kern van het Leuvens Klimaatcontract blijft wel dezelfde: als we deze projecten uitvoeren én opschalen, hebben we de tools en kennis in handen om op termijn een CO₂-reductie van 80% voor Leuven in het vizier te brengen.

‍

Veel projecten zitten nog in de beginfase, met vooral veel organisatorisch werk. Tastbare resultaten laten dus nog even op zich wachten. Op onze pagina met doorbraakprojecten vind je wel al concrete updates rond tien belangrijke projecten. Schrijf je ook in voor onze nieuwsbrief om altijd op de hoogte te blijven.

Conclusie

Meer dan de helft van de projecten ligt op schema, maar bijna de helft loopt achter. Dit betekent dat we helaas niet kunnen stellen dat het Leuvens Klimaatcontract volgens plan verloopt, maar wél dat er beweging in zit. De doorbraakprojecten zijn echter bewust gekozen om grote, structurele barrières aan te pakken die snelle vooruitgang richting klimaatneutraliteit in de weg staan. Dat zijn vaak complexe uitdagingen, zonder eenvoudige oplossingen. Toch hebben we die barrières nog nooit zo duidelijk in kaart gebracht en zijn we nog nooit zo gericht aan de slag gegaan. Met voldoende capaciteit en daadkracht kunnen we deze obstakels overwinnen.