In het Leuvense Nieuw Kwartier is de Constantin Meunierstraat bezig aan een indrukwekkende transformatie. Stad Leuven grijpt de geplande werken aan de riolering aan als hefboom om gelijktijdig de mogelijkheden van een warmtenet, ontharding en vergroening in één adem mee te incorporeren. Om die ambitie te laten slagen is het noodzakelijk dat de omwonenden een actieve stem krijgen in het proces. Door middel van een participatief traject onder de noemer 'Atelier Meunier' wordt samen met de inwoners onderzocht hoe de straat klimaatbestendig kan worden heraangelegd, terwijl ze ook aansluit bij de erfgoedwaarde en de leefbaarheid van de wijk.

Participatie als driver voor verandering

Het participatieve proces in de Constantin Meunierstraat startte in februari 2023 met een infomoment voor de buurt. Tijdens deze bijeenkomst lichtte stad Leuven de plannen voor de heraanleg tot klimaatstraat toe. Deze plannen werden onder andere uitgewerkt in het kader van de Europese JUSTNature-project, dat streeft naar natuurgebaseerde, sociale oplossingen in steden, en het Pilot Cities-projecten, dat wijken en straten met veel potentieel voor een warmtenet identificeert.

De input en betrokkenheid van de buurt zijn daarbij essentieel. 'Atelier Meunier', de naam voor een reeks participatieve sessies, werd opgericht door de stad om bewoners actief te betrekken bij het vormgeven van de plannen. Door samen na te denken over oplossingen en deze ook uit te testen, werkt stad Leuven aan een ontwerp dat aansluit bij de noden van de bewoners.

Van ontwerpworkshops tot proefopstellingen

• In mei 2023 vond de eerste ontwerpworkshop plaats, waarin bewoners aan de slag gingen met het ontwerp van een proefopstelling voor het centrale deel van de straat. De stad besliste  om in een stukje van de straat eenrichtingsverkeer uit te testen, en parkeren aan één kant van de straat. De ruimte die daardoor vrijkwam voor voetgangers en fietsers, en groene ontmoetingsplekken werd samen met de buurt ontworpen.

• Een maand later werd het eerste ontwerp voor de proefopstelling – opgesteld door Lama architecten en Sweco – gepresenteerd op een infomarkt op het Hoornplein. Bewoners kregen tegelijk informatie over klimaatbestendige oplossingen die ze in hun eigen woning en tuin konden toepassen, zoals geveltuinen en regenwateropvangsystemen.

• In september 2023 werd de proefopstelling daadwerkelijk gebouwd, door de Leuvense technische dienst en de dienst groenbeheer. Ook buurtbewoners hielpen mee met het aanplanten van groen en het installeren van sensoren om de effecten van de veranderingen te meten. Dit project ging verder dan een simpele heraanleg: het was ook een circulair experiment. Materialen zoals gerecupereerde boordstenen en oude treinbilzen werden hergebruikt om plantvakken en zitplekken te creëren. Atelier Circuler bouwde een paviljoentje voor de buurt, waarvan het dak bestaat uit oude banners van Leuven 2030 en het regenwater hergebruikt wordt om het plantsoen te bewateren.

• Tijdens de proefopstelling – die je er nu nog kan bewonderen – monitoren sensoren het effect van de veranderingen in mobiliteit en vergroening op de straat. Telramen, geïnstalleerd bij bewoners thuis, volgden de impact van het eenrichtingsverkeer en de knip. Daarnaast wordt de luchtkwaliteit gemeten, en zelfs twee weerstations brengen de effecten van de opstelling in kaart. De resultaten van de verkeersmetingen en een brede bevraging bij de buurtbewoners werden in december 2023 besproken tijdens een evaluatiemoment met de buurt, waarbij bewoners opnieuw hun mening konden geven.

• In april 2024 werd de eerste 'Atelier Meunier Energie' georganiseerd waar concepten zoals 'groene warmte' 'warmtenetten' etc., maar ook energetisch renoveren aan bod kwamen.

• Het ontwerpteam nam de feedback van de bewoners en de resultaten van de metingen serieus. Op basis hiervan werden in mei 2024 aanpassingen doorgevoerd in de proefopstelling: die werd onder andere op veel plaatsen uitgebreid. Het eenrichtingsverkeer werd ook uitgebreid over de hele straat.

• In juli 2024 werd een online en papieren survey gelanceerd om nog meer buurtbewoners te bereiken. Hierin werd gepolst naar hun interesse in warmtenetten, en de renovatiegraad van de woningen

De aanpak binnen de C. Meunierstraat toont de kracht van een flexibel, participatief proces: bewoners kregen meerdere inspraakmomenten en hun input leidde tot aanpassingen van het ontwerp. Samen met de bewoners de proefopstelling uit testen biedt tal van inzichten in hoe de straat gebruikt wordt, welke invullingen werken én niet werken.

Finaal ontwerp: voorjaar 2025

Op basis van het uitgetekende beleid, de metingen, de resultaten van de proefopstelling en de feedback van de bewoners werkt het ontwerpteam nu aan het definitieve ontwerp van de Constantin Meunierstraat. In januari werden de evaluatie van de proefopstelling en de daaruit volgende uitgangspunten voor de heraanleg in een Atelier Meunier aan de buurt voorgesteld. Het voorgestelde ontwerp zal niet alleen de straat zelf transformeren, maar ook dienen als voorbeeld voor andere straten die in de toekomst klimaatbestendig heraangelegd moeten worden. De resultaten van de haalbaarheidsstudie voor het warmtenet - die opgesteld wordt in samenwerking met Sweco en ECoOB - worden ook binnenkort verwacht, waarna duidelijk wordt of ook het warmtenet kan meegenomen worden in de C. Meunieurstraat 2.0.